W kościołach: w Radawnicy, Wielkim Buczku, Starej Wiśniewce i Batorowie trwają prace konserwatorskie, realizowane w ramach projektu „Ochrona oraz zwiększenie wartości dziedzictwa kulturowego obszaru Diecezji Bydgoskiej – rewaloryzacja i konserwacja drewnianych zabytków”.
Wśród nich znajdują się niezwykle ciekawe i cenne obiekty z drewna. Prace renowacyjne dofinansowane są z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko, a także z budżetu Gminy Złotów (kościół w Radawnicy) i Gminy Zakrzewo (Stara Wiśniewka).
Radawnica - kościół pw. św. Barbary. Rewolucja przemysłowa, która rozwijała się w XIX wieku, charakteryzowała się skokowym rozwojem technicznym. Natomiast pod względem estetycznym i artystycznym nastąpił romantyczny powrót do przeszłości. Czerpano wówczas z dawnych trendów stylistycznych, które interpretowano na nowo. Szczególnym uznaniem cieszył się gotyk. W stylistyce neogotyku powstało wyposażenie kościoła pw. św. Barbary w Radawnicy z 2. połowy XIX wieku. Nawiązanie do średniowiecznego stylu wynikało z przesłanek emocjonalnych i estetycznych: w sztuce poszukiwano duchowości i mistycyzmu, tak charakterystycznych dla wieków średnich. Neogotyk cechowała swoboda w posługiwaniu się zasobem form gotyckich, łączonych z motywami antycznymi, a nawet orientalnymi.
Gotyk naśladowano poprzez stosowanie łuków ostrych i strzelistych sterczyn, czyli ozdób wieńczących ołtarze, przyozdobionych drobnymi motywami roślinnymi. W dolnej części ołtarza umieszczono półplastyczną, realistyczną płaskorzeźbę Ostatniej Wieczerzy. Ten motyw również jest charakterystyczny dla neogotyku – styl ten wyróżniał się między innymi dominacją realistycznych rzeźb figuralnych, często pojawiających się w kościołach katolickich i protestanckich. Charakterystyczne dla tego okresu były zabiegi uszlachetniania materiałów, z jakich wykonywano ołtarze. Stosowano m.in. tzw. mazerunek, imitujący słoje drewna np. dębowego, który podnosił wartość zastosowanego drewna sosnowego.
Wielki Buczek - kościół pw. Świętej Trójcy. W kościele znajduje się wybitne dzieło Hermana Hana. Był on niezwykle popularnym artystą, który w 1622 roku namalował dla kościoła w nadmorskim Pucku obraz „Koronacja Najświętszej Marii Panny”. Podobne dzieła ołtarzowe powstały później dla katedr w Pelplinie i Oliwie, co świadczy o randze autora. Pucki ołtarz trafił do Wielkiego Buczka dzięki lokalnym fundatorom. Co mogli czuć mieszkańcy Wielkiego Buczka, patrząc na ołtarz 400 lat temu? Zapewne respekt i podziw wobec dzieła. Pełen symboliki obraz miał opowiedzieć pewną historię: koronowana Maryja stała się symbolem triumfu wiary katolickiej w okresie niepokojów religijnych i reformacji.
Obraz ujęto w schemat tzw. Kielicha Mistycznego. W jego „czaszy” rozgrywa się scena kulminacyjna: klęcząca Matka Boska koronowana jest przez Boga Ojca i Chrystusa. Po bokach u góry przedstawiono chóry anielskie i adorujących świętych. Na dole znajdujemy wizerunki ówcześnie żyjących przedstawicieli władzy świeckiej, kościelnej i szlachty. Wierni wierze katolickiej stawiani byli za wzór wszystkim podziwiającym obraz.
Stara Wiśniewka - kościół pw. Marcina Biskupa. W ołtarzu bocznym obraz przedstawia scenę Ukrzyżowania. Postacie namalowane zostały w „sztywnych” pozach, bez emocji, trochę nieudolnie. Jednak obraz ma w sobie dużo ludowej grozy, którą budują między innymi czarne chmury, czerwone słońce i księżyc. Wiąże się to z proroctwem Joela: „Słońce zamieni się w ciemności, a księżyc w krew, zanim nadejdzie dzień Pański, wielki i wspaniały”. Tragiczny moment śmierci Chrystusa w wyobraźni ludowego artysty skupił na sobie uwagę nie tylko jego bliskich: Maryi, św. Jana i Marii Magdaleny, ale także słońca i księżyca. Na twarzach ich wszystkich widoczna jest zaduma, smutek i żal.
Ewangelia św. Łukasza: „Słońce się zaćmiło i zasłona przybytku rozdarła się przez środek”. Wyposażenie kościoła wyróżnia się licznymi motywami ludowymi w wyraźnych, kontrastowych kolorach. Są to między innymi ozdoby roślinne, aniołki oraz motywy kwiatowe.
Batorowo - kościół pw. Dobrego Pasterza. Empory (balkony) stanowiły „drugie piętro” kościoła. Dzięki nim podczas nabożeństwa mogło zgromadzić się więcej wiernych. Dziś pozostały po nich podtrzymujące je niegdyś słupy, co decyduje o wyjątkowo oryginalnym charakterze wnętrza kościoła. Nie posiadamy informacji, czy empory były zdobione, ale finezyjne zakończenia słupów pozwalają przypuszczać, że znajdowały się na nich misterne rzeźbienia. Widoczny jest tu kunszt i talent mistrzów snycerskich. Centralne miejsce kościoła zajmowała niegdyś ambona umieszczona w ołtarzu głównym, zwieńczona baldachimem. Obecnie ambona i ołtarz są rozłączone, lecz nadal stoją obok siebie. Zdecydowanie widać, że tworzyły niegdyś jedną całość. Pastor wchodził na ambonę schodami umieszczonymi na tyłach ołtarza. Obecnie w jego centralnym miejscu znajduje się obraz Chrystusa Dobrego Pasterza.
Ołtarz w stylu rokokowym, wyróżniający się subtelną elegancją. Wykonany został w kolorze kości słoniowej ze złotymi aplikacjami.
fot. Tymon Markowski
opr. Przemysław Szajek, fortun.pl
