Maj to moment, gdzie domorośli zielarze jadą na rowerach za miasto, aby zbierać mlecze. Wróć – zbieranie mleczy, może i nie skończyłoby się jeszcze źle, ale ich suszenie i spożywanie – już tak. Mlecz bowiem jest nazwą Sonchus arvensis L., czyli mlecza polnego, trującego dla człowieka żółtego kwiatka, łudząco podobnego do mniszka lekarskiego, czyli Taraxacum Officinale.
Mniszek lekarski – zbieraj. Mlecz – nie zbieraj.
Czy mniszek lekarski działa na cukrzycę?
Mniszek lekarski, pospolicie występujący w Polsce, jest cenionym ludowym lekiem na popularne przeziębienie, składnikiem sałatek i surowcem na przepyszne nalewki i syropy. W innych krajach jest wykorzystywany do kontroli i leczenia cukrzycy typu 2. Świat jest “cukrzycowy” – w 2016 r. 382 miliony ludzi zostało zdiagnozowanych z cukrzycą typu 2, a według badań do 2035 liczba ta wzrośnie o kolejne 200 milionów. Co więcej – szacuje się, że kolejne 175 milionów nie jest zdiagnozowanych. Te prognozy nie napawają optymizmem, szczególnie, że cukrzyca typu 2 prowadzi do paskudnych powikłań, takich jak ślepota, średnie skrócenie życia o 10 lat, choroba Alzheimera, powikłania układu sercowo-naczyniowego i problemy reprodukcyjne. Panowie – to niedobra wiadomość, bo ten problem dotyczy głównie Was.
Mniszek lekarski i cukrzyca typu 2
Typ 2 cukrzycy oddziałuje na wiele systemów biologicznych, które wpływają na prawidłowe funkcjonowanie metabolizmu lipidów, metabolizmu glukozy i regulacji insuliny. Glukoza jest głównym źródłem energii dla większości narządów ciała, a niewystarczające uwalnianie insuliny przez komórki β- trzustki w celu kontrolowania poziomu glukozy prowadzi do zaburzeń metabolicznych. Dlatego możliwym wyjaśnieniem skutków i mechanizmów działania mniszka lekarskiego na cukrzycy typu 2 może być jego interakcja z czynnikami związanymi z zespołem metabolicznym (metabolizm lipidów, metabolizm glukozy, metabolizm białek, dysfunkcja komórek α i β). Mniszek prawdopodobnie hamuje reabsorpcję glukozy przez nerki, zmniejszenie aktywności enzymów węglowodanowych, obniżenie poposiłkowej glukozy we krwi i hamowanie przepływu kanału potasowego. Aktywnie bierze udział w regulacji heksokinazy, glukokinazy i fosfofruktokinazy, które są częścią składową uwielbianego przez studentów cyklu Krebsa. Aktywnym składnikiem mniszka lekarskiego, który powoduje spowolnienie uwalniania glukozy do krwi po posiłku, jest kwas chlorogenowy, czyli CGA. Prócz tej zadziwiającej właściwości, powoduje on także zwiększenie wrażliwości komórek na insulinę. Jest silnym utleniaczem, który wykorzystuje się też w terapii zaawansowanych nowotworów. W niektórych krajach jest sprzedawany jako suplement w formie wyizolowanej.
Jakie właściwości ma mniszek lekarski
Nie jest tajemnicą, że poszczególnie części rośliny różnią się od siebie zawartością substancji bioaktywnych. I tak też jest w przypadku mniszka. W kwiatach znajdziemy kwas kawowy, kwas chlorogenowy, chrysoeriol, Luteolin 7-glucoside, chicoric acid (tych trzech ostatnich nie mam pojęcia jak przetłumaczyć, może ktoś z Was wie?). W korzeniach i liściach zawarte są inne składniki czynne i są w rówżnych stężeniach. Chociaż kwas chicoricowy (?) pojawia się zarówno w kwiecie, korzeniu jak i liściu. Często, gdy rozmawiam o fitoterapii, to spotykam się z twierdzeniem, że “zioła nie są przebadane, są niebezpiecznie i że nijak mają się do leków konwencjonalnych”. No tak, sam czosnek nie uleczy z gronkowca, ale mniszek może pomóc obniżyć cukier we krwi. Wszystko zależy od punktu siedzenia i rodzaju choroby.
Mniszek jest przebadany od góry do dołu, a jego interakcje z naszym ciałem są idealnie poznane. Jest to surowiec zielarski klasyfikowany jako bezpieczny i zdrowy (wyjątkiem jest ciąża, gdzie badacze nadal spierają się w tej kwestii).
Według badań na zwierzętach (króliki, myszy, szczury), gdzie podawano 3g wysuszonego kwiatu/ kg masy ciała, nie zaobserwowano żadnych znaczących oznak toksyczności.
ALE:
u osób wrażliwych może wystąpić alergia (spowodowana przez kwas taraksynowy i lakton seskwiterpenowy),
w badaniu nad czerniakiem stwierdzono, że mniszek wykazuje działanie toksyczne na komórki czerniaka, ale nigdy na ludzkie. Ta toksyczność akurat jest przydatna!
Dawkowanie mniszka lekarskiego w cukrzycy
British Herbal Pharmacopoeia i Komisja Europejska zaleca stosowanie mniszka lekarskiego w poniższy sposób:
Suszone liście 4-10 g dziennie,
2-5 ml nalewki z liści trzy razy dziennie,
Świeży sok z liści 1 łyżeczka dwa razy dziennie,
Płynny ekstrakt 1-2 łyżeczki dziennie,
Świeże korzenie 2-8 g dziennie,
Wysuszony ekstrakt z proszku 250-1000 mg cztery razy dziennie.
Co można zrobić z mniszka lekarskiego?
A wiele rzeczy! W okresie kwitnienia zebrać kwiaty i ususzyć, po czym wykorzystywać susz do przyrządzenia naparu zimą. Koszyczki dandeliona ślicznie pachną i można z nich przyrządzić super-aromatyczną mieszankę. Zamiast suszyć, to można mniszka zalać alkoholem i sporządzić nalewkę (taką prozdrowotną, oczywiście). Hitem jest też syrop z dodatkiem cytryny, pojawiający się co roku na wszelakich kulinarnych blogach i instagramach.
Świeże liście z łatwością można wykorzystać do sałatki, zrobić pesto do makaronu ze słonecznikiem, pastę kanapkową, wycisnąć w wyciskarce wolnoobrotowej, czy zmiksować z bananem…sky is the limit. I pamiętaj, że mniszek lekarski na cukrzycę działa!
A mniszek jest wszędzie, łap go zanim odleci!
Jeśli interesują Cię tematy związane z cukrzycą zobacz, czy syrop glukozowo-fruktozowy jest zdrowy i zobacz moje przepisy na bezcukrowe wegańskie ciasto czekoladowe i bezcukrowy mazurek.
Koniecznie odwiedź mojego kolorowego i rodzinnego Instagrama i profil na FB - Susie - dietetyk.
Bibliografia
1. Escudero, N., De Arellano, M., Fernández, S. et al. Taraxacum officinale as a food source, Plant Foods Hum Nutr (2003) 58: 1. https://doi.org/10.1023/B:QUAL.0000040365.90180.b3
2. Wirngo, Fonyuy E et al. The Physiological Effects of Dandelion (Taraxacum Officinale) in Type 2 Diabetes. The review of diabetic studies : RDS vol. 13,2-3 (2016): 113-131. doi:10.1900/RDS.2016.13.113
3. 151. Newall CA, Anderson LA, Phillipson JD. Herbal medicines. A guide for health-care professionals. Pharm Press; 1996. pp. 296–297.
Źródła internetowe
https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/compound/chlorogenic_acid
