Maj, majówka… rozkwitają targi, a na targach wszystkie rodzaje rodzimych nowalijek. Mamy już botwinę, młode marchewki, młode ziemniaczki, pędzone truskawki i rabarbar. Z rabarbarem to jest ciekawa historia, bo w sumie nie jest owocem, ale wykorzystuje się go, najczęściej, jako owoc właśnie.
Będący byliną rabarbar w Polsce jest warzywem, a w USA oficjalnie owocem. W XVIII-wiecznej Rosji był przedmiotem handlu, a w Chinach naturalnym i silnym lekiem. Dzisiaj lekko zapomniany, a niesłusznie, bo powinien częściej gościć na stołach i w apteczkach. Istnieje też wiele nieścisłości na jego temat, co postaram się naświetlić w tym poście.
Prócz kulinarnego zastosowania rabarbaru znajdziemy też lecznicze zastosowanie. Tutaj jednak należy rozgraniczyć rabarbar ogrodowy od rabarbaru lekarskiego (Rheum officinale Baill.). Oba rabarbary posiadają właściwości lecznicze, jednakże ten lekarski ma udowodnione działanie, a nie tylko anegdotyczne. Jest to roślina niezmiernie szanowana w Chinach i w literaturze istnieje ponad 2000 badań traktujących o tej bylinie.
Sepsa
W medycynie chińskiej rabarbar ma nazwę De Huang. W sepsie łagodzi rany układu pokarmowego. W badaniach chińskich i angielskich nad sepsą rabarbar występuje jako potencjalna gwiazda przywracania balansu immunologicznego, jest antyzapalny, działa przeciwko stresowi oksydacyjnemu, wspomaga mikrokrążenie. Czynnikiem odpowiedzialnym za łagodzenie stanów przy wystąpieniu sepsy jest aktywny składnik rabarbaru, którym jest edmodyna (emodin). Emodyna działa nie tylko przeczyszczająco, ale działa także jako “zmiatacz” wolnych rodników.
MNISZEK LEKARSKI NA CUKRZYCĘ
Zakażenia wszelakie i PChN
W tradycyjnej medycynie występuje także jako panaceum na zakażenia bakteryjne, grzybiczne, wirusowe, działa antyzapalnie przy przeziębieniach. Suplementy sporządzone z Rheum pomagają w 3 i 4 stadium (bardzo ciężkiej) przewlekłej choroby nerek, powodując znaczące obniżenie białkomoczu. Rabarbar hamuje wytwarzanie różnych cytokin, a przez swoje działanie przeczyszczające powoduje oczyszczanie organizmów z metabolitów przy przewlekłej chorobie nerek. Emodyna i reina, zawarte w suplemencie z rabarbaru powodują zmniejszenie dolegliwości w przewlekłej chorobie nerek w okresie 12 tygodni stosowania. Co za niesamowite warzywo! Znalazłam też doniesienia, że rabarbar jest wykorzystywany jako wsparcie terapeutyczne przy niewydolności nerek. To bardzo ciekawe, bo w internecie znajdziemy informacje, że osoby z chorymi nerkami absolutnie nie powinny spożywać rabarbaru, bo przyczynia się on do kamicy nerkowej.
Zagrożenia
Reina, glukozyd występujący w tradycyjnej medycynie chińskiej pozyskiwany właśnie z korzeni rabarbaru, powoduje apoptozę komórek oraz posiada duży potencjał jako lek o działaniu antynowotworowym. Niektóre badania pokazują, że reina może powodować proliferację komórek i wyzwala procesy streso-zależnej apoptozy zapoczątkowanej w mitochondriach i endoplazmatycznym retikulum. Badacze skłaniają się też do twierdzenia, że reina może działać toksycznie in utero na rozwój płodu oraz powoduje stres oksydacyjny i apoptozę blastocystów. I to pewnie reina jest odpowiedzialna za aborcyjne działanie rabarbaru.
O tym, że rabarbar zawiera moc antyoksydantów, chyba nie muszę wspominać? Te najzdrowsze rośliny kojarzą mi się naturalnie ze smakiem kwaśnym, a na myśl o rabarbarze bez żadnego słodzika, ślina mimowolnie napływa mi do ust. Korzenie i łodygi R. rhaponticum są bardzo bogate w związki zwane hydroksystilbenami, które są silnie antynowotworowe. Hydroksystilbeny zawierają cztery główne grupy substancji – pochodne trans-piceatannolu, trans-resweratrolu, trans-rhapontigeniny i trans-deoksyrhapontigeniny. Dodatkowo w próbkach korzeni zidentyfikowano acetyloglukozydy pterostilbenu i szereg hydroksyantrachinonów i ich glikozydy, które też dodatnio działają na organizm. Profil polifenoli w ogonkach jest podobny jak w korzeniach, ale na tym podobieństwa się kończą – zawartość antyoksydantów różni się między łodygą a korzeniem. Warto więc stosować w medycynie i jedne, i drugie. Łodygi R. rhaponticum zawierają ponadto znaczne ilości pochodnych flawonolu kwercetyny, która jest dobrym przeciwutleniaczem i jest wysoce antynowotworowa – przeciwdziała białaczkom, rakowi jelita grubego, wątroby, płuc oraz działa wspierająco w trakcie radio- i chemioterapii. Teraz truizm – oczywiście rabarbar leczniczy też jest antynowotworowy. Nie wiem, czy bardziej, ale jest.
Zespół Jelita Drażliwego i Refluks
W diecie low FODMAP rabarbar nie dość, że jest dozwolony, to jeszcze ma właściwości przeciwwzdęciowe, więc dla osób z wrażliwymi jelitami jest bardzo pożytecznym “owocem” (warzywem? byliną?). Rabarbar jest bogaty we włókna pokarmowe, ale nie te, które szkodą w IBS. Osoby z refluksem żołądkowo-przełykowym także mogą spożywać rabarbar bez żadnych przeszkód. Jest też jeszcze jedna korzyść, że spożywania rabarbaru – jeśli ktoś nieumiejętnie prowadzi eliminację na FODMAPIE, to może zdarzyć się sytuacja, że ilość błonnika pokarmowego są niewystarczające i nagle pojawiają się dotkliwe zaparcia. Rabarbar z powodzeniem rozwiąże ten problem.
Odchudzanie
Rabarbar jest bardzo wdzięcznym warzywem dla osób dbających o linię – świetnie komponuje się z fit słodzikami w ciastach, deserach i niskokalorycznych kompotach. 100 gramów rabarbaru zawiera jedynie 15 kcal, a w ponad 90% rabarbar składa się z wody przy sporej objętości, co ułatwia zapełnienie żołądka i może być przydatne w terapii odchudzania.
JAK STRES WPŁYWA NA ODPORNOŚĆ?
Niekorzystne działanie rabarbaru
Na popularnych stronach w internecie przeczytacie, że rabarbar obniża poziom testosteronu.* No wszystko spoko, ale to po 30 dniach stosowania na modelach mysich. Rabarbar MOŻE TEŻ ZABIĆ. Tu cytat: “Znane są przypadki poważnych zatruć, do śmierci włącznie, po spożyciu ogonków liściowych lub liści rabarbaru, prawdopodobnie z powodu zawartości szczawianów.”
Jak wszystko w naturze – i rabarbar ma swoje ograniczenia w stosowaniu. To normalne, nie powinno się panikować. Rheum powinien być unikany przez osoby chorujące na kamicę nerkową i mające do niej skłonność, ponieważ zawiera duże ilości trudno rozpuszczalnego szczawianu wapnia. Tak, jak wspomniałam powyżej przy emodynie, zwykły rabarbar ma właściwości przeczyszczające, dlatego powinno się uważać z jego ilością przy biegunce.
W dodatku nie powinny go spożywać w nadmiarze matki karmiące, ponieważ substancja ta przenika do mleka matki. Drogie mamy, uważajcie na ten składnik diety, ponieważ może spowodować bóle brzuszków Waszych pociech.
Z przyjemnością jednak ścięłabym taką ogromną łodygę (medyczny rabarbar dosięga do 2 metrów wysokości) i włożyłabym ją do wyciskarki, byle bez liści! Być może soki/suplementy z rabarbaru byłyby wspaniałym uzupełnieniem terapii antynowotworowej. Ale bez stresu – nasz rodzimy odpowiednik także jest bardzo zdrowy i przy zachowaniu zdrowego umiaru polecany jest jako zdrowy i smaczny komponent do stworzenia, dosłownie, każdego rodzaju dania.
Omnia sunt venena, nihil est sine veneno. Sola dosis facit venenum. Rabarbar częściej może być lekiem, ale i na jego ciemną stronę też trzeba patrzeć. Zachęcam jednak do wkładania rabarbaru do koszyków, kręcenia z niego ciast i zjadania na surowo, ponieważ sezon na niego, jak wszystko w życiu, przemija, i mamy niewielkie szanse, żeby go przedawkować. O rabarbarze będę jeszcze pisać w kontekście terapii antynowotworowej i wpływie na mikrobiom jelitowy, bo, przyznam, temat jest tak ciekawy dla mnie, że nie mogę przestać czytać artykułów.
Przepis na przepyszny bezglutenowy placek z rabarbaru. A do placka kawa. Mnie urzekła kawa po turecku - przepis.
*Jak ja nie lubię straszenia w internetach i przekopiowywania treści ze stron z 2/5 ratingu. I dietetycy też to robią. Nagminnie.
Będący byliną rabarbar w Polsce jest warzywem, a w USA oficjalnie owocem. W XVIII-wiecznej Rosji był przedmiotem handlu, a w Chinach naturalnym i silnym lekiem. Dzisiaj lekko zapomniany, a niesłusznie, bo powinien częściej gościć na stołach i w apteczkach. Istnieje też wiele nieścisłości na jego temat, co postaram się naświetlić w tym poście.
Rhubarb kulinarnie i medycznie
Zastosowań jest tyle, co pomysłów. Rabarbar może występować w roli dżemów, popularnych w Rosji kisieli, babcinych placków w Polsce, dodatków do mięsa, kompotów oraz zup. Jeśli kogoś dziwi zupa z rabarbaru, to z przyjemnością zamieszczę przepis na zupę rabarbarową, którą robiła moja mama. Do tych wszystkich wspaniałych i smacznych rzeczy używany jest rabarbar ogrodowy, rabarbar kędziarzawy i ich hybrydy, powszechnie występujące w Polsce.Prócz kulinarnego zastosowania rabarbaru znajdziemy też lecznicze zastosowanie. Tutaj jednak należy rozgraniczyć rabarbar ogrodowy od rabarbaru lekarskiego (Rheum officinale Baill.). Oba rabarbary posiadają właściwości lecznicze, jednakże ten lekarski ma udowodnione działanie, a nie tylko anegdotyczne. Jest to roślina niezmiernie szanowana w Chinach i w literaturze istnieje ponad 2000 badań traktujących o tej bylinie.
Sepsa
W medycynie chińskiej rabarbar ma nazwę De Huang. W sepsie łagodzi rany układu pokarmowego. W badaniach chińskich i angielskich nad sepsą rabarbar występuje jako potencjalna gwiazda przywracania balansu immunologicznego, jest antyzapalny, działa przeciwko stresowi oksydacyjnemu, wspomaga mikrokrążenie. Czynnikiem odpowiedzialnym za łagodzenie stanów przy wystąpieniu sepsy jest aktywny składnik rabarbaru, którym jest edmodyna (emodin). Emodyna działa nie tylko przeczyszczająco, ale działa także jako “zmiatacz” wolnych rodników.
MNISZEK LEKARSKI NA CUKRZYCĘ
Zakażenia wszelakie i PChN
W tradycyjnej medycynie występuje także jako panaceum na zakażenia bakteryjne, grzybiczne, wirusowe, działa antyzapalnie przy przeziębieniach. Suplementy sporządzone z Rheum pomagają w 3 i 4 stadium (bardzo ciężkiej) przewlekłej choroby nerek, powodując znaczące obniżenie białkomoczu. Rabarbar hamuje wytwarzanie różnych cytokin, a przez swoje działanie przeczyszczające powoduje oczyszczanie organizmów z metabolitów przy przewlekłej chorobie nerek. Emodyna i reina, zawarte w suplemencie z rabarbaru powodują zmniejszenie dolegliwości w przewlekłej chorobie nerek w okresie 12 tygodni stosowania. Co za niesamowite warzywo! Znalazłam też doniesienia, że rabarbar jest wykorzystywany jako wsparcie terapeutyczne przy niewydolności nerek. To bardzo ciekawe, bo w internecie znajdziemy informacje, że osoby z chorymi nerkami absolutnie nie powinny spożywać rabarbaru, bo przyczynia się on do kamicy nerkowej.
Zagrożenia
Reina, glukozyd występujący w tradycyjnej medycynie chińskiej pozyskiwany właśnie z korzeni rabarbaru, powoduje apoptozę komórek oraz posiada duży potencjał jako lek o działaniu antynowotworowym. Niektóre badania pokazują, że reina może powodować proliferację komórek i wyzwala procesy streso-zależnej apoptozy zapoczątkowanej w mitochondriach i endoplazmatycznym retikulum. Badacze skłaniają się też do twierdzenia, że reina może działać toksycznie in utero na rozwój płodu oraz powoduje stres oksydacyjny i apoptozę blastocystów. I to pewnie reina jest odpowiedzialna za aborcyjne działanie rabarbaru.
Czy “nasz” rabarbar na coś pomaga?
Coś antynowotworowego i witalizującego z ogródkaO tym, że rabarbar zawiera moc antyoksydantów, chyba nie muszę wspominać? Te najzdrowsze rośliny kojarzą mi się naturalnie ze smakiem kwaśnym, a na myśl o rabarbarze bez żadnego słodzika, ślina mimowolnie napływa mi do ust. Korzenie i łodygi R. rhaponticum są bardzo bogate w związki zwane hydroksystilbenami, które są silnie antynowotworowe. Hydroksystilbeny zawierają cztery główne grupy substancji – pochodne trans-piceatannolu, trans-resweratrolu, trans-rhapontigeniny i trans-deoksyrhapontigeniny. Dodatkowo w próbkach korzeni zidentyfikowano acetyloglukozydy pterostilbenu i szereg hydroksyantrachinonów i ich glikozydy, które też dodatnio działają na organizm. Profil polifenoli w ogonkach jest podobny jak w korzeniach, ale na tym podobieństwa się kończą – zawartość antyoksydantów różni się między łodygą a korzeniem. Warto więc stosować w medycynie i jedne, i drugie. Łodygi R. rhaponticum zawierają ponadto znaczne ilości pochodnych flawonolu kwercetyny, która jest dobrym przeciwutleniaczem i jest wysoce antynowotworowa – przeciwdziała białaczkom, rakowi jelita grubego, wątroby, płuc oraz działa wspierająco w trakcie radio- i chemioterapii. Teraz truizm – oczywiście rabarbar leczniczy też jest antynowotworowy. Nie wiem, czy bardziej, ale jest.
Zespół Jelita Drażliwego i Refluks
W diecie low FODMAP rabarbar nie dość, że jest dozwolony, to jeszcze ma właściwości przeciwwzdęciowe, więc dla osób z wrażliwymi jelitami jest bardzo pożytecznym “owocem” (warzywem? byliną?). Rabarbar jest bogaty we włókna pokarmowe, ale nie te, które szkodą w IBS. Osoby z refluksem żołądkowo-przełykowym także mogą spożywać rabarbar bez żadnych przeszkód. Jest też jeszcze jedna korzyść, że spożywania rabarbaru – jeśli ktoś nieumiejętnie prowadzi eliminację na FODMAPIE, to może zdarzyć się sytuacja, że ilość błonnika pokarmowego są niewystarczające i nagle pojawiają się dotkliwe zaparcia. Rabarbar z powodzeniem rozwiąże ten problem.
Odchudzanie
Rabarbar jest bardzo wdzięcznym warzywem dla osób dbających o linię – świetnie komponuje się z fit słodzikami w ciastach, deserach i niskokalorycznych kompotach. 100 gramów rabarbaru zawiera jedynie 15 kcal, a w ponad 90% rabarbar składa się z wody przy sporej objętości, co ułatwia zapełnienie żołądka i może być przydatne w terapii odchudzania.
JAK STRES WPŁYWA NA ODPORNOŚĆ?
Niekorzystne działanie rabarbaru
Na popularnych stronach w internecie przeczytacie, że rabarbar obniża poziom testosteronu.* No wszystko spoko, ale to po 30 dniach stosowania na modelach mysich. Rabarbar MOŻE TEŻ ZABIĆ. Tu cytat: “Znane są przypadki poważnych zatruć, do śmierci włącznie, po spożyciu ogonków liściowych lub liści rabarbaru, prawdopodobnie z powodu zawartości szczawianów.”
W dodatku nie powinny go spożywać w nadmiarze matki karmiące, ponieważ substancja ta przenika do mleka matki. Drogie mamy, uważajcie na ten składnik diety, ponieważ może spowodować bóle brzuszków Waszych pociech.
Susie i tak poleca
W Polsce nie mamy na razie dostępu do rabarbaru leczniczego, który powszechnie występuje na wschodzie. Czytając artykuły miałam też mieszane uczucia, bo niekiedy podawana była nazwa systematyczna i wiedziałam z czym mam do czynienia, a niekiedy enigmatyczny rhubarb psuł mi zabawę.Z przyjemnością jednak ścięłabym taką ogromną łodygę (medyczny rabarbar dosięga do 2 metrów wysokości) i włożyłabym ją do wyciskarki, byle bez liści! Być może soki/suplementy z rabarbaru byłyby wspaniałym uzupełnieniem terapii antynowotworowej. Ale bez stresu – nasz rodzimy odpowiednik także jest bardzo zdrowy i przy zachowaniu zdrowego umiaru polecany jest jako zdrowy i smaczny komponent do stworzenia, dosłownie, każdego rodzaju dania.
Omnia sunt venena, nihil est sine veneno. Sola dosis facit venenum. Rabarbar częściej może być lekiem, ale i na jego ciemną stronę też trzeba patrzeć. Zachęcam jednak do wkładania rabarbaru do koszyków, kręcenia z niego ciast i zjadania na surowo, ponieważ sezon na niego, jak wszystko w życiu, przemija, i mamy niewielkie szanse, żeby go przedawkować. O rabarbarze będę jeszcze pisać w kontekście terapii antynowotworowej i wpływie na mikrobiom jelitowy, bo, przyznam, temat jest tak ciekawy dla mnie, że nie mogę przestać czytać artykułów.
Przepis na przepyszny bezglutenowy placek z rabarbaru. A do placka kawa. Mnie urzekła kawa po turecku - przepis.
*Jak ja nie lubię straszenia w internetach i przekopiowywania treści ze stron z 2/5 ratingu. I dietetycy też to robią. Nagminnie.
Bibliografia
- Püssa T, Raudsepp P, Kuzina K, Raal A. Polyphenolic composition of roots and petioles of Rheum rhaponticum L. Phytochem Anal. 2009;20:98–103. doi: 10.1002/pca.1102. [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
- Henry Leffmann, Death from rhubarb leaves due to oxalic acid poisoning, „Journal of the American Medical Association”, 73 (12), 1919, s. 928, DOI: 10.1001/jama.1919.02610380054023
- Kunachowicz H, Przygoda B, Nadolna I, Iwanow K: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 508.
- Lai F, Zhang Y, Xie DP, et al. A Systematic Review of Rhubarb (a Traditional Chinese Medicine) Used for the Treatment of Experimental Sepsis. Evid Based Complement Alternat Med. 2015;2015:131283. doi:10.1155/2015/131283
- Khan IA, Nasiruddin M, Haque SF, Khan RA. Evaluation of Rhubarb Supplementation in Stages 3 and 4 of Chronic Kidney Disease: A Randomized Clinical Trial. Int J Chronic Dis. 2014;2014:789340. doi:10.1155/2014/789340
- Huang Q, Lu G, Shen HM, Chung MC, Ong CN.,Anti-cancer properties of anthraquinones from rhubarb, Med Res Rev. 2007 Sep;27(5):609-30.
- Cyong, J. Matsumoto, T. Arakawa, K. Kiyohara, H. Yamada, H.; Otsuka, Y. Anti-bacteroides fragilis substance from rhubarb. J. Ethnopharmacol. 1987, 19, 279–283.
- Huang CH, Chan WH. Rhein Induces Oxidative Stress and Apoptosis in Mouse Blastocysts and Has Immunotoxic Effects during Embryonic Development. Int J Mol Sci. 2017;18(9):2018. Published 2017 Sep 20. doi:10.3390/ijms18092018
- Cao YJ, Pu ZJ, Tang YP, Shen J, Chen YY, Kang A, et al. Advances in bio-active constituents, pharmacology and clinical applications of rhubarb. Chin Med. 2017;12:36. doi: 10.1186/s13020-017-0158-5. [PMC free article] [PubMed] [CrossRef] [Google Scholar]
- http://www.czytelniamedyczna.pl/2557,antrachinony-skladniki-roslinne-o-wlasciwosciach-nie-tylko-przeczyszczajacych.html
fot. Couleur z Pixabay
Komentarze
Zobacz także
