30 lat od pierwszych wolnych wyborów samorządowych

30 lat temu, 27 maja 1990 roku, odbyły się w Polsce pierwsze w powojennej historii Polski wybory samorządowe. Były to jednocześnie pierwsze wolne wybory po zmianach w 1989 roku. Przywrócenie samorządności w lokalnych wspólnotach do dziś uznawane jest za jedną z najważniejszych reform transformacji ustrojowej. W Pile wybrano 36 radnych z 6 komitetów wyborczych. 

W okresie PRL co prawda istniały samorządy lokalne, ale hierarchicznie podlegały wyższym radom, aż do formalnie najwyższego organu władzy ówczesnej polski - Radzie Państwa. Gminy nie posiadały niezależności finansowej i majątkowej i były zdane jedynie na korzystanie ze środków przydzielanych przez władze wojewódzkie. W 1981 roku istotną rolę w programie "Solidarności" odgrywał postulat zwiększenia kompetencji samorządów pracowniczych i lokalnych. Postulat ten powrócił w ostatnich miesiącach funkcjonowania PRL. Senat RP zajął się tym tematem w lipcu 1989 roku, a nowelizacja konstytucji RP z grudnia 1989 roku dawała możliwość przygotowania reformy samorządowej. 

8 marca 1990 roku Sejm przyjął ustawę o samorządzie gminnym. Przewidywała ona wprowadzenie jednostopniowego samorządu terytorialnego. W miejsce rad narodowych utworzono rady gminy o znacznie większych kompetencjach. Kluczowym elementem była ich niezależność finansowa. Nowo wybrane rady powoływały swoje władze wykonawcze - prezydentów miast, burmistrzów oraz wójtów.  - Pamiętam, że w pierwszych w wolnej Polsce wyborach samorządowych w Pile zgłoszono 9 komitetów wyborczych - wspominał w programie TV ASTA "W szerszym kontekście" pierwszy prezydent Piły po 1989 roku Piotr Majchrzak. - Do Rady Miejskiej kandydowały 143 osoby. Ja kandydowałem z Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. W tym czasie trudno było mówić o opozycji. Pozostałe komitety były często zwoływane ad hoc. Mandaty 36 radnych w wyniku wyborów zostały podzielone pomiędzy 6 komitetów wyborczych. Na pierwszym posiedzeniu Rady Miasta Piły w dniu 7 czerwca 1990 r. Piotr Majchrzak został wybrany prezydentem Piły. Pełnił swoją funkcję do 1994 roku. 

27 maja 1990 r. mieszkańcy Polski wybierali składy 2383 rad gmin, 145 rad miejskich w miastach do 40 tys. mieszkańców, 110 rad miejskich w miastach powyżej 40 tys. mieszkańców, 574 rad gminno-miejskich oraz 7 rad dzielnic miasta stołecznego Warszawy. Radnych wybierano w 47 997 okręgach wyborczych (47 254 jednomandatowych i 743 wielomandatowych). W majowych wyborach wzięło udział zaledwie 42 proc. uprawnionych do głosowania. 

Więcej na temat wyborów samorządowych w 1990 roku w programie Informacje w środę o godz. 18.00

fot. archiwum